Zogezegd

“Hij ligt er en hij ligt er goed.”

Theo Lefèvre na het dynamiteren van de IJzertoren

Het mysterie van Diksmuide
Woensdag is het 70 jaar geleden dat de IJzertoren opgeblazen werd. In de nieuwe toren buigen historici zich over deze aanslag. Wie zat er achter? Waarom werd de toren opgeblazen en wat waren de gevolgen? Moet het onderzoek opnieuw geopend worden?

In de nacht van 15 op 16 juni 1945 wordt om 2.20u een aanslag op de IJzertoren gepleegd. De ontploffing veroorzaakt een grote bres, de muren en de lift zijn zwaar beschadigd en de binnentrap is weggerukt, maar de toren blijft overeind staan. Het gerechtelijk onderzoekt levert niets op en wordt al op 22 juni afgesloten.
We zijn 9 maanden na de bevrijding van Diksmuide. De smet van de collaboratie drukt zwaar op de IJzertoren. Al voor het uitbreken van WO II, toen het comité in het vaarwater van het VNV terechtgekomen was, dreigden oudstrijders ermee om ‘la tour boche de Dixmude’ te dynamiteren. Na de oorlog gaan stemmen op om van de toren een Belgisch monument te maken. Anderen eisen dat ‘de leugentoren’ afgebroken wordt. De aanslag van 16 juni 1945 was eigenlijk min of meer verwacht.

Een maand later waarschuwt de provinciegouverneur de rijkswacht dat een geheime actie wordt voorbereid om de IJzertoren ‘bij middel van ontploffingsstoffen te vernielen’. De toren wordt extra bewaakt, maar wanneer er niets gebeurt, verandert de ‘bestendige bewaking’ in ‘losse bewaking bij het begin en het einde van de diensttijd’.
In de nacht van 15 op 16 maart 1946, rond 2.15u, spat de IJzertoren uiteen. De ontploffing is in heel Diksmuide en Kaaskerk te horen. De veldwachter verklaart: ‘Ik stond op en zag door het venster mijner slaapkamer dat de IJzertoren, die op ongeveer een 200-tal meter van mijn woning staat, omver lag. Ik ben dan terug in mijn bed gegaan. Ik heb niets verdachts opgemerkt, ook geen verdachte voertuigen. Daar ik kon zien dat de toren gans vernield was en er toch niets meer aan te doen was, heb ik geoordeeld niet vroeger dan om 7.45u de rijkswacht te moeten verwittigen.’ De veldwachter krijgt later de bijnaam ‘bedwachter’…

De toren is tot op de grond vernield. De meningen zijn verdeeld, ook politiek. Theo Lefèvre poneert: ‘Hij ligt er en hij ligt er goed’. Gaston Eyskens noemt de aanslag een schanddaad en vraagt het herstel van de toren in zijn oorspronkelijke vorm en volledig op staatskosten. Het gerechtelijk onderzoek levert niets op. Er worden enkele verdachten gearresteerd, maar die worden na verloop van tijd buiten vervolging gesteld. Midden 1954 wordt het onderzoek gesloten.

Het mysterie blijft bestaan, al worden namen van opdrachtgevers en uitvoerders openlijk genoemd. Feit is dat met het puin van de toren de PAX-poort gebouwd werd en dat een paar meter verder op de weide een nieuwe hogere toren verrees, betaald met giften van duizenden Vlamingen en toelagen van de Belgische overheid.

FVE