Wat eraan vooraf ging: Een groep economen en ondernemers had tegen het in 2015 besloten Public Sector Purchase Programme (kort: PSPP) der ECB klacht wegens inbreuken van de grondwet ingediend omdat het tegen het verbod der “monetaire staatsfinanciering” ingaat en de ECB hiermee haar bevoegdheden overschrijdt (ergo: “ultra vires” handelt). En bovendien hadden de federale regering en het parlement verzuimd de verhoudingen der ECB-maatregelen te controlleren en indien nodig in te grijpen.

Weliswaar had het Europese Hof in 2018 beslist dat het PSPP het mandaat der ECB niet overschrijdt. Het Duitse Grondwettelijk Hof is het er echter niet mee eens en heeft dit in haar vonnis duidelijk gemaakt.

Bovendien heeft het Grondwettelijk Hof nog een bijkomende oorveeg uitgedeeld: Duitse grondwetinstanties en overheden mogen noch bij het in stand komen, noch bij de uitvoering van de ultra-viresmaatregelen meewerken. Ze zijn zelfs verplicht – in het geval van duidelijke bevoegdheidsinbreuken door EU-instanties – te streven naar de de opheffing der maatregelen. De Duitse federale regering en de Duitse nationale bank moeten binnen drie maanden het ECB-schuldenopkoopprogramma controleren en de resultaten voorleggen. Tot dan is de Duitse bankwereld elke medewerking aan het PSPP verboden.

Ook wanneer financiële experten ervan uitgaan dat het de ECB niet moeilijk zal vallen de verhoudingen der PSPP genoegzaam te documenteren en bijgevolg toch de toelating te krijgen, heeft het vonnis van het Grondwettelijk Hof verstrekkende gevolgen.

1. de aankondiging van Mario Draghi (2012) dat de ECB al het nodige zou ondernemen om de euro te redden („whatever it takes”) is dan toch op grenzen gestoten.
2. het Duitse Grondwettelijk Hof heeft met haar vonnis duidelijk gemaakt dat de EU, ondanks de voortschrijdende integratie, nog steeds een statenbond van onafhankelijke naties is en geen bondsstaat, de “Verenigde Staten van Europa”, zoals Vrhfstdt zo graag zou willen gerealiseerd zien. (…)

Kortom: Het Duitse Grondwettelijk Hof accepteert een voorafgaand vonnis van het EUropees Hof niet. Welke etiket krijgt de ECB-opkoop van staatsleningen? Is het veroorloofde geldpolitiek (Europees Hof)? Of is het voor de ECB verboden economische politiek (Duits Grondwettelijk Hof)? Het Duitse Grondwettelijk Hof – zoals alle andere grondwettelijke nationale rechtbanken – moeten kunnen fungeren als noodrem, als recht “op het laatste woord”. Voorwaarde is dat duidelijk aangetoond kan worden dat het EUropees Hof de bal compleet misslaat. Want dan telt zo’n EU-vonnis niet. Voor het eerst heeft het Duitse Grondwettelijk Hof van die competentie gebruik gemaakt. Het EUropees Hof heeft haar taak verzuimd de ECB te controleren, omdat het geen rekening gehouden heeft met de economische gevolgen van de uitvoering van het PSPP-programma.

Lees ook: Was das Karlsruher Urteil zu den Anleihekäufen für EZB und Bundesbank bedeutet

Het hoogste Duitse gerechtshof – het Bundesverfassungsgericht – (Grondwettelijk Hof) heeft beslist dat de ECB (… en bijgevolg ook de Duitse nationale bank) gedeeltelijk tegen de Duitse grondwet handelt als zij staatsleningen (schuldpapieren) van zwaar schuldbeladen EU-landen opkoopt om deze uit de wind te zetten. Het vonnis wordt gemotiveerd: noch de Duitse regering, noch de Bundestag (parlement) hebben de ECB-beslissingen gecontroleerd en goedgekeurd. Daarmee overschrijdt de ECB haar bevoegdheden.

Voor het eerst sinds haar bestaan stelt het Bundesverfassungsgericht dat handelingen en beslissingen van EUropese instellingen blijkbaar niet door de bevoegdhedenorde gedekt zijn en bijgevolg in Duitsland niet kunnen omgezet worden, ergo zgn. “ultra vires-maatregelen”. M.a.w. de ECB heeft zichzelf een macht toegekend die ze niet heeft. Ter verduidelijking: de ECB heeft bij het schuldenopkoopprogramma verzuimd de verhouding tussen risicovolle staatsleningen, met zware economisch-politieke gevolgen voor quasi heel de EU-bevolking, en een voldoende democratische controle van deze maatregelen aan te tonen.

Gezien het ECB-miljardenprogramma m.b.t. de coronacrisis werd op dit vonnis met spanning gewacht.

Het Bundesverfassungsgericht maakte echter ook duidelijk dat er over de actuele hulpmaatregelen niet geoordeeld werd en realiseert zich dat in deze moeilijke tijd – waarbij de EUropese solidariteit zoals nooit tevoren onder druk gezet wordt – het vonnis initieel op ergernis zal stuiten, maar dat de plicht bij de regering en de Bundestag ligt een gedegen onderzoek naar b.g. verhoudingen als gevolg van het ECB-programma te doen.

U kan zich hier door heel het vonnis worstelen. Onze redactie gaf slechts de summiere motivering van het vonnis. M.a.w. de ECB – de EUropese Centrale Bank – staat niet boven de Grondwet der EU-lidstaten. Benieuwd hoe en of Merkel hieraan gevolg zal geven.

De reactie van de Europese Unie op de uitspraak van de Duitse grondwetsrechters is bijna even arrogant en uit de hoogte als die van extremistische federalisten zoals Guy Verhofstadt. De EU-Commissie stelt dat de beslissingen van haar eigen Hof bindend zijn voor alle nationale rechtbanken. M.a.w. het Duitse Grondwettelijk Hof kan de hoogste boom in!

Vrhfstdt twitterde op zijn eigen diplomatieke wijze:

Guy Verhofstadt@guyverhofstadt·18h I am puzzled by the decision of the German Constitutional Court for three reasons: (1) The court states that the ECB is … too independent! https://bundesverfassungsgericht.de/SharedDocs/Pressemitteilungen/EN/2020/bvg20-032.htmlGuy Verhofstadt@guyverhofstadt·18h

(2) If every Constitutional Court of every member state starts giving its own interpretation of what Europe can and cannot do, it’s the beginning of the end. The EU’s constitutional watchdog is the European Court of Justice and that’s the way it should remain!Guy Verhofstadt@guyverhofstadt·18h

(3) Clearly, now that the German Constitutional Court tries to cut the wings of the ECB, the European Commission has to take its political responsibility and come forward with a bold trillion sized Recovery and Reconstruction plan.

Hij stelt dat hij nogal in de war is wegens drie redenen (vrije vertaling):

• Het Hof stelt dat de ECB te onafhankelijk is!
• Als elk Grondwettelijk Hof van elke lidstaat ermee begint haar eigen interpretatie van de EU-bevoegdheden te geven, dan is dat het begin van het einde. De waakhond van de EU is het het Europees Hof en daarmee basta!
• Het is duidelijk: nu het Duitse Grondwettelijk Hof de vleugels van de ECB wil kortknippen, moét de EU-commissie haar verantwoordelijk nemen en een gedurfd miljardenzwaar Herstel- en Reconstructieplan erdoor drijven.

M.a.w. schaf de regeringen, de parlementen, de rechtbanken der EU-lidstaten gewoon af. De EU neemt het boeltje over!