Sefardim herontdekken hun verleden

Geplaatst op door

Russisch joods biljonair Roman Abramovich werd door het V.K. gestraft omdat hij Rus én rijk is. Zijn eigendommen in het V.K. werden in een Britse diepvriezer gestopt; zijn voetbalclub Chelsea moest hij van de hand te doen. Daar bovenop kreeg hij visumproblemen.

Niet dat Abramovich wakker lag van het Britse visum, ten slotte had hij een Russisch, een Israëlisch én een Portugees paspoort. Laat het nu net dit paspoort zijn dat aandacht kreeg én ertoe leidde dat de Portugese nationaliteitswetgeving onder de loep genomen wordt. Een officieel onderzoek kwam op gang bij de Portugese joodse gemeenschap voor haar rol bij het toekennen van de Portugese nationaliteit.

De Spaanse en Portugese sefardische afkomstwetgeving, goedgekeurd in 2015, waardoor Abramovich een Portugees paspoort toegekend kreeg, moest een “historische fout” rechtzetten. De verdrijvingen van 1492 en 1496 leidden tot het vertrek van duizenden joden van het Iberische Schiereiland. Hun nakomelingen, de Sefardim, hervestigden zich vooral in Marokko en in het Ottomaanse Rijk, maar ook in Noord-, Midden- en Zuid-Amerika, dikwijls als cryptojoden.

Portugal schafte uiteindelijk in 1821 de inquisitie af en deed een onderzoek naar de vermoedelijke afkomst, dikwijls van cryptojoden. De laatste auto-da-fé (gruwelijke geloofsbelijdenis) werd in 1739 in Lissabon gehouden. In Valencia, Spanje was in 1826, waarbij een jood levend verbrand werd. De Spaanse uitdrijvingswet werd pas in 1968 officieel herroepen. Vijf eeuwen later werd de wetgeving – de Terugkeerwet – in beide landen zodanig aangepast dat joodse nakomelingen van de verdreven joden, indien gewenst, de Spaanse of Portugese nationaliteit konden aanvragen.

In het algemeen zijn joden die deze nationaliteit aanvragen minder geïnspireerd door een historische verzoening dan wel de door praktische voordelen van een Europees paspoort. Talrijke joden vroegen eerst in Spanje hun paspoort aan, maar toen er voorwaarden aan verbonden werden – taal- en burgerschaptesten – trokken ze in grote getale naar Portugal. Spanje maakte in oktober 2019 een einde aan dit proces, liet er echter nog een verlenging op volgen. Een onbekend aantal (honderden?) kregen de nationaliteit van beide landen, waardoor de specifieke emotionele band met een bepaald land duidelijk ontbrak.

Talrijke aanvragers begonnen aan het nationaliteitsproces met het belang van een paspoort in hun achterhoofd. Voor sefardische joden en in het bijzonder voor hen uit Israël, Turkije en Venezuela, kan het belang van een Europees paspoort niet onderschat worden. Zij kunnen immers onbeperkt in de EU wonen en werken én de nationaliteit aanvragen voor dichte familieleden.

Het mag dan ook niet verbazen dat iemand als oligarch Roman Abramovich aan deze win-for-life nationaliteitslotto wou deelnemen. Als EU-burger en de hieraan verbonden woonrechten kan hij er alleen maar profijt uit halen. Hij moest slechts een enkele sefardische voorouder vinden. En zelfs als hij een dergelijk specimen niet zomaar vanonder het stof kon halen, dan zou hij misschien wel een overheidsinstantie kunnen “overhalen” het bestaan van dergelijke voorouder officieel te bevestigen. Ondanks het feit dat hij een Russische jood is zonder een alom bekende sefardische band, werd Abramovich in april 2021 goedgekeurd voor het Portugese staatsburgerschap.

De Portugese wetgeving liet het verstrekken van bewijzen over aan de joodse gemeenschappen van Porto en Lissabon. Abramovichs aanvraag werd samen met ca. 90% der aanvragen goedgekeurd door de joodse gemeenschap van Porto en werd ondertekend door de hoofdrabbijn Daniel Litvak.

In Spanje werden notarissen ingeschakeld om documenten en toelatingen te wettigen. De Federatie van Joodse Gemeenschappen van Spanje verkocht online certificaten aan aanvragers en kon zo een lucratieve bron van inkomsten voor zichzelf verzekeren…

Abramovich diende zijn aanvraag vooraleer Rusland aan de speciale operatie in Oekraïne begon: januari 2022. Abramovich en andere oligarchen hebben eigendommen over heel de EU verspreid. Een EU-burgerschap zou veel vergemakkelijken. Toen westerse regeringen oligarchen begonnen te straffen, hun eigendommen bevriezen… voor hun contacten met het Kremlin, toen nam de Portugese interesse in de aanvraag toe. En het was in dit nieuw klimaat, op 12 maart, dat de rabbijn, Daniel Litvak, die de aanvragen goedkeurde, opgepikt werd voor ondervraging toen hij naar Israël wou vertrekken. Zijn paspoort werd in beslag genomen en het onderzoek is lopende.

Veel is nog onduidelijk. De joodse Porto gemeenschap ontkent de beschuldiging van corruptie, kaatste de bal terug en vergeleek het onderzoek met de Inquisitie. Dat Abramovich en andere joodse oligarchen op sympathie mogen rekenen bij joodse instituten zal er wel alles mee te maken hebben dat ze mogen rekenen op hun vrijgevigheid. Lees: https://jewishcurrents.org/our-oligarch) Het imago van wilde schenker komt er niet zomaar aanwaaien en zal naar alle waarschijnlijkheid wel ertoe bijgedragen hebben dat er voorouders van Abramovich in Portugal ontdekt werden. I.v.m. hun rol bij het bevestigen van de sefardische afkomst heeft de joodse Porto gemeenschap intussen de samenwerking met de overheid opgezegd en het is onwaarschijnlijk dat deze van Lissabon tegemoet wil komen om de leemte te vullen. Hoe het verder moet, of de overheid nu zelf op zoek moet gaan naar een geloofwaardig verleden der aanvragers is niet bekend.

Er zijn nogal wat vaagheden hoe de wetgeving – zowel in Spanje als in Portugal – functioneerde. De wetgeving is gebaseerd op een “biologische” interpretatie van de sefardische identiteit: een directe bloedverwantschap is de énige manier om in aanmerking te komen. Dat betekent dat talrijke joden van een andere oorsprong, die integreerden in de sefardische joodse samenlevingen, zoals bv. de Mizrahi joden (Istanboel), technisch gezien niet voldoen aan de regels. Echter, in de praktijk bleek het tegendeel. Bovendien is er nog het probleem dat een directe bloedlijn niet zomaar op papier kan bewezen worden. Het is voor een gewone sterveling buitengewoon moeilijk te bewijzen dat hun bet-over-over-…. grootouder een jood van het Iberisch Schiereiland was. Men heeft er maar eentje nodig… en het maakt niet uit hoe ver men terug in de tijd moet zoeken. Het is bijgevolg een kwestie van vertrouwen. Voor leden van een sefardische gemeenschap geen probleem; hun instituut zal er wel een goedkeurende stempel op zetten…

Wie zal er scheidsrechter spelen voor gevallen zoals de duizenden Amerikaanse latino’s die beweren cryptojoden te zijn, of zoals de Donme uit Turkije (wiens voorouders zich tot de islam bekeerden in navolging van de valse messias Shabbetai Tzvi) of rijke opportunisten zoals Abramovich? Door lokale joodse gemeenschappen in deze positie te plaatsen kan de Portugese overheid de handen in onschuld wassen bij de bevestiging of verwerping van een aanvraag en wordt er veel werk gespaard bij de opzoekingen van de joodse stambomen.

Het ligt echter voor de hand dat een dergelijke methode de weg naar manipulatie opent. Iets dat in het geval van Abramovich zelfs waarschijnlijk is. Een ander element is dat, afhankelijk van de resultaten van het Abramovich-onderzoek, vorige goedkeuringen van Portugese nationaliteit gebaseerd op een sefardische stamboom wel eens nietig zouden kunnen verklaard worden. Portugal heeft intussen een nieuwe – en uiterst vage – vereiste aan de sefardische burgerschapswetten toegevoegd. Men zou, voorafgaand aan de toestemming, twee jaar in Portugal moeten verbleven hebben. Dit ging echter niet door. De regering zwakte de vereiste af naar het hebben van een “effectieve band met Portugal”. Wat daarmee bedoeld wordt is niet duidelijk. De grote meerderheid der aanvragers die aan alle vereisten voldoen spreken geen Portugees, zijn nog nooit in Portugal geweest en zijn niet van plan erheen te verhuizen. Hoe ver moeten ze gaan om hun “effectieve band” te bewijzen? Een bezoek? Hun kelder aanvullen met Portugese wijnen? Moeten ze er een zaak opstarten, belastingen betalen en hun woonplaats in Portugal kiezen?

Het zijn sowieso de superrijken die – “legaal” – aan meerdere paspoorten geraken. Met verontschuldigingen, het goedmaken van historische fout, heeft het niets te maken. Verneem over dit thema meer: https://www.schengenvisainfo.com/eu-golden-visas/cyprus-golden-visa/

Afsluitend: Oekraïens president Zelensky zou naar verluidt bij bij de VSA gepleit hebben om Abramovich buiten de wind te zetten. Hoe Abramovich deze aflaten verdiend heeft werd niet medegedeeld.