Een verslag uit Syrië, zonder poco bril

Geplaatst op door

Goede Vrienden

Nadat we de Eucharistie voorstelden als alomvattend mysterie, als “omvorming” en als “eenwording”, kijken we nu naar de Eucharistie als navolging.

Jezus vraagt dat wij Hem navolgen, nl. dat we doen en leven zoals Hij. Tijdens het Laatste Avondmaal zegt hij uitdrukkelijk: “doet dit tot mijn gedachtenis”. Vanaf dat ogenblik begonnen christenen over de gehele wereld de Eucharistie te vieren. Geen enkele wereldse macht of vervolging was in staat de viering van de Eucharistie wereldwijd te stoppen (zoals het nu bijna lukte!). En ze zal blijvend gevierd worden tot het einde der tijden. Toch is er nog een ander aspect. Jezus vraagt niet alleen Hem na te volgen door deze ritus te vieren, maar ook om de betekenis daarvan te beleven, nl. de gave van zijn leven, zijn nederige dienstbaarheid in vrijheid en liefde. We beschouwen nu de eucharistie vanuit dit gezichtspunt en noemen haar “het charisma van de voetwassing”.

Jezus navolgen betekent naast het liturgisch vieren ook het werkelijk leven zoals Hij. Deze twee aspecten worden als het ware voorgesteld enerzijds door de evangelisten Matheus, Marcus en Lucas en anderzijds door Johannes. Terwijl de Evangeliën Matheus, Marcus, Lucas, (die “synoptisch”, ‘in één blik’ kunnen gelezen worden) de instelling van de Eucharistie uitdrukkelijk weergeven, doet Johannes dit niet op die wijze. Hij heeft uitvoerig in hoofdstuk 6 aan het woord gelaten om uit te leggen dat het noodzakelijk is zijn Bloed te drinken en zijn Vlees te eten. Verder beschrijft Johannes met de nauwkeurigheid van een ooggetuige hoe Jezus die vrijdagmiddag sterft op het Kruis, juist op het ogenblik dat in de tempel de lammeren werden geslacht. Volgens joods gebruik mochten er van het paaslam geen beenderen worden gebroken (Exodus 12, 46). Welnu, van de twee medegekruisigden werden de beenderen  toen gebroken maar van Jezus niet. Een soldaat doorstak zijn zijde en er kwam water en bloed uit, wat door de kerkvaders zal toegepast worden op de sacramenten van het doopsel en de Eucharistie. Als ooggetuige voegt Johannes er uitdrukkelijk bij dat het gebeurd is om het voorschrift omtrent het paaslam te vervullen: “Van zijn gebeente zal niets worden verbrijzeld” (Johannes 19, 36; Exodus 12, 46). “Daarop boog Hij het hoofd en gaf de geest (Grieks: paradoken to pneuma = Hij gaf de geest door)”. Zo is Jezus hét Paaslam geworden, eens en voor altijd. Zijn sterven op het Kruis is de vervulling van het joodse paaslam, Hij is het altaar, Hij is de Hogepriester, Hij is de tempel, Hij is het nieuwe “heilige der heiligen”, terwijl het oude voorhangsel middendoor scheurde (cfr Mattheus 27, 51).

Wat wij hier nu willen overwegen is het feit dat Johannes, weer met de nauwkeurigheid van een ooggetuige, de voetwassing heeft beschreven. De andere evangelisten hebben de nadruk gelegd op “het breken van het brood”. Dit is voor hen het gebaar geworden waarin ze het levensoffer, de Eucharistie van Jezus herkenden. Hij brak niet de anderen, Hij brak zichzelf. Voor Johannes echter is de voetwassing het teken geworden van de Eucharistie, Jezus’ totale gave van zichzelf.

“Jezus, die wist dat zijn uur gekomen was om uit deze wereld over te gaan naar de Vader en die de zijnen in de wereld bemind had, gaf hun een bewijs van zijn liefde tot het uiterste toe (Grieks: eis telos = tot het einddoel, de voltooiing)” (Johannes 13, 1). Dan geeft Johannes nauwkeurig weer hoe het gebeurd is. Jezus legt zijn bovenkleed af en omgordt zich met een linnen doek. Hij giet water in een wasbekken, begint de voeten van zijn leerlingen te wassen en met het doek waarmee Hij omgord is af te drogen (cfr Johannes 13, 4-5). Het wassen van de voeten was een welgekomen verfrissing in Jezus’ tijd. Mensen liepen in open sandalen of blootvoets op de zandwegen waarop ook de schapen en de geiten liepen en hun uitwerpselen achter lieten. De beste verfrissing die men iemand kon aanbieden was de voetwassing. In het Romeinse Rijk was dit evenwel niet het werk van een vrije burger en zelfs niet voor een man. Voor een Romein was handwerk een oneer. En het wassen van de  voeten was een werk voor slavinnen. Dat Jezus de voeten van zijn leerlingen wast, werd als aanstootgevend beschouwd. Het meest kenmerkende is dat Jezus zich neerbuigt tot op de grond voor elk van zijn leerlingen. Dan zegt Hij: “… als Ik, de Heer en Leraar, uw voeten heb gewassen, dan behoort ook gij elkaar de voeten te wassen. Ik heb u een voorbeeld gegeven, opdat gij zoudt doen zoals Ik u gedaan heb” (Johannes 13, 13-15). Paulus zal dit in een mooie hymne uitzingen: “Hij die bestond in goddelijke majesteit … heeft… het bestaan van een slaaf aangenomen… Hij werd gehoorzaam tot de dood, tot de dood aan een kruis… Daarom heeft God Hem hoog verheven…” (Filippenzen 2, 6-11).

Jezus wil ons hiermee een voorbeeld nalaten opdat ook wij “elkaar de voeten wassen” (Johannes 13, 14). Zo zal deze voetwassing het teken zijn van de christelijke levensstijl: dienstbaarheid door zichzelf te geven in nederigheid en liefde. Dit wordt als levensstijl gevraagd aan alle christenen maar toch bijzonder aan hen die in gezag gesteld zijn. Oversten en gezagsdragers zijn er op de eerste plaats niet om de anderen een bolwassing te geven maar om hen te dienen! Dit kan uiteraard ook samen gaan.

Tot slot nog dit belangrijk onderscheid. Nederigheid wil niet zeggen klein zijn of zichzelf klein voelen, maar wel zich klein maken. Goede mensenkennis leert ons dat we de neiging hebben ons des te meer aan te stellen in de mate dat we het besef verliezen van onze eigen menselijke waardigheid. Wanneer anderen ons vernederen en we bewaren zelf het besef van onze waardigheid, geraken we niet zo gemakkelijk ons evenwicht kwijt. Verliezen we dit besef, dan hebben we  de neiging om met geweld en hoogmoed te reageren. We zouden dan beter tegen onszelf zeggen:  “Maak je niet zo groot, want zo klein ben je niet!” Welnu, Jezus voelde zich niet klein en was niet klein. Hij openbaarde zich geleidelijk als de Gelijke met God. Gedurende zijn openbaar leven is Jezus nog voorzichtig omdat er een groot gevaar was dat de joden Hem als een aardse koning en heerser zouden zien. Vlak voor zijn veroordeling zal Hij in alle openheid getuigen. Tegenover de hogepriester vindt Hij het niet de moeite om te antwoorden op de beschuldigingen, maar wanneer Hem gevraagd wordt of hij de Zoon van God is zal Hij hiervan met volle kracht getuigen (cfr. Mattheus 26, 64). En Hij wist dat dit zijn Kruisdood zou inluiden. Welnu, Jezus vraagt ons dat wij van Hem de nederigheid van hart leren (Mattheus 11, 29) . Dit betekent zichzelf daadwerkelijk klein maken om anderen te dienen. Wat heb ik in mijn lang priesterleven mooie Witte Donderdag vieringen met voetwassing mogen beleven! Toch denk ik dat de moeder, die ik ontmoette en die dag na dag haar verlamd kindje liefdevol verzorgde, een nog rijkere viering realiseerde. Dit is “het charisma van de voetwassing” beleven, Jezus navolgen en “Eucharistie” worden.

P. Daniel

Volgende week vrijdag stuur ik geen bericht. Dan wordt fr. Jean door onze bisschop Mgr Jean Abdo Abach tot diaken gewijd  in de Grieks-Melchitische kerk. Het relaas hiervan hopen we de week daarop te geven.

Flitsen

Zaterdagavond houden we meestal recreatie met een overweging over de Apocalyps, de afscheidsrede van Jezus uit het Johannesevangelie, het Onze Vader… vanwege moeder Agnes-Mariam. Dit keer zaten we in de grote zaal van de nieuwbouw waar de humanitaire hulp wordt opgeslagen.

Er worden 100 pakken klaar gemaakt voor verlichting met zon-energie. Destijds hebben we drie vrouwen uit Sadad naar Indië kunnen  sturen om daar een  opleiding te volgen in de “blote voeten universiteit” (www.barefootcollege.org), een opleiding voor analfabete vrouwen. Zij kunnen lezen en schrijven maar hebben deze opleiding gevolgd om lampen te leren maken met zonne-energie. Nu worden de nodige ingrediënten verzameld en ingepakt. Elke eenheid is bedoeld voor zes lampen en de mogelijkheid ’n gsm of iets dergelijks op te laden. Ze worden uitgedeeld aan honderd van de meest behoeftige gezinnen en organisaties in Damascus.

Op de grote binnenkoer zijn enkele van onze ambulances vanuit verschillende plaatsen teruggekeerd. Zij opereren dankzij de medewerking van andere organisaties en uiteraard ook de goedheid van onze weldoeners, die financieel blijven steunen. Het wordt geleidelijk kouder en dat is vooral voor de armen in en rond grote steden een ernstige zorg. Daarom hebben onze verantwoordelijken voor de hulpverlening besloten alvast deze ambulances in en rond Damascus in te zetten voor hen. We bidden dat de Heer Jezus de behoeftigen beschermt en allen overvloedig zegent die zich hiervoor op een of andere wijze inzetten.

Midden september kwam er een kleine delegatie met de zoon van een voormalige eerste minister en een sjeik. De zoon van deze sjeik is deze week teruggekeerd  en is ook blijven overnachten. Hij spreekt af met Ibrahim, landbouwingenieur en verantwoordelijke voor ons terrein. Hij heeft namelijk in Idlib grote terreinen ter beschikking gesteld. Ze zullen graan voortbrengen voor het brood, echt een basisvoedsel hier. De terreinen van deze  sjeik zullen een welkomen bijdrage zijn aan de hulpverlening, nl. om brood te leveren. Tien platte broden kostten tot het begin van de oorlog 0,10 € en de regering heeft altijd de prijs laag gehouden. (Onze VRT journalisten konden de mensen destijds wijs maken dat Syriërs hiervoor in opstand  kwamen: “wij vroegen brood en kregen kogels!”. En deze prachtige leugen ging er (en gaat er nog?) als zoete broodjes in!). Zulk ’n plat brood wordt dan gevuld met confituur of kaas met groenten. Het kan een volwaardig morgen- of avondmaal zijn.

Nog een verheugend toeval. Juist nu krijgen we een vraag vanuit Kerala (Indië) vanwege een Syrisch-orthodoxe kerk toegewijd aan de Perzische heilige Jakob de Verminkte, onze patroonheilige. Zij vieren dit jaar – blijkbaar met een andere kalender – de 1600e verjaardag van zijn sterven en hebben ontdekt dat er in Syrië een klooster toegewijd is aan deze heilige. Ze namen contact op met ons en wij bezorgden hen enkele video’s en foto’s.

Er worden voorbereidingen getroffen voor de diakenwijding van fr. Jean volgende vrijdag. Maandag is de bisschop gekomen om een en ander af te spreken. We mogen het als een bijzonder verheugend gebeuren beschouwen. Hij zal dan diaken worden in de Grieks-Melchitische ritus, terwijl hij zelf oorspronkelijk uit de Latijnse Romeinse ritus afkomstig is. 

Blijven hunkeren naar Waarheid

Reeds lang wordt er in onze wereld een genadeloze strijd gevoerd tegen de fundamentele waarden van het leven. De waardigheid van de mens wordt ontkend om abortus en euthanasie steeds ruimer door te  voeren. En niemand wordt hier gelukkig van. Huwelijk en gezin als basis van een gezonde, veilige  en welvarende samenleving worden ontwricht door de meest onnatuurlijke leefwijzen te verheerlijken. De eigenheid van man en vrouw en de rijkdom van de seksuele verscheidenheid worden aangetast om ideologieën op te leggen die mensen alleen maar ongelukkig maken.

En nu is onze wereld klaargemaakt voor waanzin en tirannie, gebouwd op leugen en bedrog. De corona tests zijn onbetrouwbaar en worden toch opgevoerd. Voor het eerst moeten gezonde mensen massaal getest worden en voortdurend bewijzen dat ze gezond zijn. Algemene lockdowns dragen niets bij aan de volksgezondheid maar zijn intussen op velerlei wijze vernietigend voor een samenleving. Ze worden steeds weer ingevoerd. De verschillende covid 19 vaccins zijn ziekmakend en dodelijk. Intensieve diensten van ziekenhuizen liggen vol met vooral of uitsluitend gevaccineerden, wat de media met alle middelen uit het nieuws willen houden en in omgekeerde zin willen voorstellen. Zij zijn het bij uitstek die ziek worden en anderen besmetten. Het blijkt een bio wapen te zijn. Toch discussiëren regeringen over de wijze waarop het percentage van vaccinatie nog kan opgevoerd worden en coronapaspoorten ingevoerd  zodat alleen gevaccineerden kunnen deelnemen aan het openbare leven. Komt daarbij nog een constant hysterisch opgevoerde angst voor een virus, waarvan nog niemand het bestaan heeft kunnen bewijzen. Hoe in zulk een ontwrichte en waanzinnige wereld  staande blijven? Hierbij is het van het allergrootste belang de moed niet te verliezen en zelf trouw te blijven streven naar waarheid, in het besef dat deze blijvende trouw een grote kracht betekent. Hiervan willen we een prachtig voorbeeld geven, hoewel  uit een geheel andere tijd en omstandigheden. Het toont ons hoeveel het authentiek zoeken en trouw blijven van één man vermag. John Henry Newman (1801-1890) professor theologie te Oxford is een van de meest merkwaardige figuren van 19e eeuw (BASTIEN R., John Henry Newman ou la réponse au scepticisme philosophique, in Cinq défenseurs de la foi et de la raison, Parijs, Ed. Salvatior, 2018, blz. 137-165).

Het was de tijd van de grondige intellectuele omvormingen. Karl Marx vormde met zijn revolutionair idealisme een internationale beweging die uiteindelijk tientallen miljoenen mensenlevens zou vernietigen. Charles Darwin ontwikkelde zijn biologische evolutietheorie die zou leiden tot de opvatting van het overleven van de sterksten. Het werd voor de nazi’s de drijfveer van hun mensonwaardig eugenetische praktijken voor verbetering van het mensenras. En deze August Comte verkondigde luid dat de natuur van de mens weinig belang heeft en dat het alleen de positivistische wetenschap is die de vooruitgang van de mensheid bepaalt. Het is tenslotte de tijd van straffe intellectueel Friedrich Nietzsche die triomfantelijk de dood van God aankondigt. En het is de mens die Hem heeft vermoord om nu zijn plaats in te nemen. Een krankzinnige onderneming, waar hij zelf ook krankzinnig van geworden is. Het is deze wereld waarin Newman als goede anglicaan leeft. En in Engeland werden toen de anglicanen als echte katholieken beschouwd, terwijl de zogenaamde katholieken  werden weggezet als vuile papisten, die door de “Verlichting” nog niet tot inzicht waren gekomen. Immers, John Locke (+ 1704) had in zijn beroemde brief over de verdraagzaamheid vroeger al duidelijk gesteld dat er meer religieuze vrijheid moest  komen,  maar dat deze in geen geval kon gelden voor de “katholieken-papisten”! Ondertussen is “Groot Bretagne”  zijn goddelijk geachte missie aan het uitvoeren en de wereld aan het veroveren met een als onoverwinnelijk beschouwde Britse vloot.

En dan gebeurt het. Newman zet stap na stap, volgt nauwkeurig zijn geweten,  op zoek naar de Waarheid. Hij kan het anglicaans liberalisme niet meer volgen en verdiept zich in de eerste eeuwen van de geschiedenis van de Kerk. Hij beseft dat belangrijke waarden niet kunnen geïntegreerd worden in het anglicanisme. In 1843 verlaat hij de anglicaanse kerk en wordt rooms katholiek. Hij verlaat zijn universitaire functies te Oxford en trekt zich terug in Littlemore, een dorpje in de buurt. Zijn bekering verwekt een golf van schokbewegingen in de anglicaanse kerk.  Zowat driehonderd anglicanen, waaronder een aantal hooggeplaatsten, volgen hem en in de nakomende decennia zullen er nog enkele duizenden de overstap maken naar Rome. Allemaal in navolging van één man die consequent zijn geweten volgde, op zoek naar de waarheid, in een tijd waarin totaal tegenovergestelde  stromingen de openbare opinie bepaalden. In 1879 wordt hij tot kardinaal verheven en uiteindelijk in 2019 heilig verklaard. Engeland kent gedurende een eeuw een merkwaardige katholieke heropstanding.  

Al zijn de huidige moeilijkheden veel groter,  de ontwrichtingen wereldwijd en de verwarring zelfs in de hoogste kerkelijke leiding in Rome groter dan ooit, John Henry Newman blijft een voorbeeld van moed en trouw.

En dit nog