Ludwig van Beethovens Pianoconcert Nr. 5 in Es-groot op. 73 werd gecomponeerd tussen 1809 en 1811 in Wenen. Dit pianoconcert, meestal bekend onder de naam Keizersconcert, was het laatste van Beethoven. Het is opgedragen aan Rudolf van Oostenrijk, de mecenas en leerling van Beethoven.

Het werk is georkestreerd voor piano solo en een orkest bestaande uit 2 fluiten, 2 hobo’s, 2 klarinetten, 2 fagotten, 2 hoorns, 2 trompetten, pauken en strijkers. Zoals gebruikelijk in concerten bestaat het uit 3 delen:

• I. Allegro (Es-groot)
• II. Adagio un poco mosso (Bes-groot)
• III. Rondo (Allegro ma non troppo) (Es-groot)

Toen Beethoven 38 jaar oud was wilde hij -eind 1808- Wenen definitief vaarwel zeggen, wegens financiële zorgen. Omdat er bij zijn geldschieters voldoende vertrouwen was, mede op grond van succesvolle uitvoeringen eerder, bleef Beethoven toch in Wenen en begon aan de schetsen van zijn 5e pianoconcert. Dankzij onderhandelingen met een groep Weense aristocraten behield Beethoven een regelmatige inkomstenbron van 4000 florijnen per jaar.

Voorjaar (rond april) 1809 was Beethoven klaar met het componeren van het concert. Het is het laatste pianoconcert dat Beethoven schreef. Beethoven was rond die tijd al zo doof dat hij zelf niet meer in publiek speelde. Het werk werd opgedragen aan Aartshertog Rudolf van Oostenrijk, een der geldschieters, die ook zorgde dat Beethoven latere strijktrio’s kon schrijven.

Pas op 28 november 1811 werd het 5e pianoconcert voor het eerst uitgevoerd. Niet in Wenen, maar in het Gewandhaus in Leipzig door ene Friedrich Schneider, die blijkbaar niet onverdienstelijk speelde maar verder nu niet meer bekend is. Een recensent schreef daarbij dat het publiek “zich nauwelijks tevreden stelde met de gangbare blijken van appreciatie en genoegen.”

De aan Napoleon opgedragen titel ‘Keizersconcert‘ komt niet van Beethoven zelf, maar vermoedelijk van Beethovens vriend en uitgever J.B. Cramer. Of Beethoven die titel zelf accordeerde is niet waarschijnlijk, gezien de anti-Napoleontische houding die Beethoven gestaag ontwikkelde in die tijd. Toch behield het concert de bijnaam en reflecteert de imposante en grootse opzet van het werk.

Het 5e pianoconcert is het meest gespeelde en opgenomen concert van al Beethovens concerten. Het is tevens het langste concert van Beethoven, met een eerste deel dat ruim 20 minuten in beslag neemt.

De Franse componist Camille Saint-Saëns componeerde zijn Vioolconcert nr. 3 in b mineur, opus 61 in 1880.

Het vioolconcert bestaat uit drie delen:

1. Allegro non troppo
2. Andantino quasi allegretto
3. Molto moderato e maestoso

Saint-Saëns droeg zijn derde en laatste vioolconcert op aan tijdgenoot en vioolvirtuoos Oablo de Sarasate die tevens solist was op de première. Saint-Saëns’ derde vioolconcert kent een lagere moeilijkheidsgraad dan zijn eerste en tweede vioolconcert. Het derde concert geniet echter hedendaags een grotere bekendheid door de prachtige melodieën die het concert rijk is. Dit komt vooral tot uitdrukking in het Andantino quasi allegretto en de rijke finale van het concert. Door het voorgaande schaart het derde vioolconcert zich bij Saint-Saëns illustere werken voor viool en orkest met zijn Introduction et Rondo capriccioso, opus 28 en Havanaise, opus 83.

De Symfonie Nr. 5 in D major / D minor, Op. 107, bekend als de Reformatie, werd gecomponeerd door Felix Mendelssohn in 1830 ter ere van de 300ste verjaardag van de presentatie van de Augsburgse Confessie. De Confessie is een belangrijk document van het lutheranisme en zijn presentatie aan keizer Karel V in juni 1530 was een gedenkwaardige gebeurtenis van de protestantse Reformatie. Deze symfonie is geschreven voor een volledig orkest en was Mendelssohns tweede uitgebreide symfonie. De symfonie werd niet gepubliceerd tot 1868, 21 jaar na de dood van de componist.

In december 1829 begon Mendelssohn te werken aan de Reformatie Symphony. Mendelssohn hoopte dat de symfonie zou mogen uitgevoerd worden op de festiviteiten in Berlijn, die op 25 juni 1830 plaatsvonden.  Hij was van plan om het werk te voltooien in januari 1830, vier maanden vóór de viering in juni. Maar door zijn slechte gezondheid liep het componeren enorme vertraging op en was de symfonie maar eerst in mei 1830 klaar. Helaas, was dit te laat voor de Augsburg commissie om de symfonie voor de vieringen te programmeren.

Düsseldorf

Tijdens de zomer van 1832 keerde Mendelssohn terug naar Berlijn, waar hij de symfonie herwerkte. Later dat jaar vond uiteindelijk de opvoering van de Reformatie Symphony plaats.

De symfonie is in vier delen:

1. Andante – Allegro con fuoco (D major – D minor)
2. Allegro vivace (Bes majeur, trio in G major)
3. Andante (G minor,  eindigend in G major)
4. Andante con moto – Allegro maestoso (G major – D majeur)

Spiegel im Spiegel is een muziekstuk dat in 1978 werd geschreven door de Estse componist Arvo Pärt.

Het stuk is oorspronkelijk een compositie voor viool en piano in de voor Pärt typerende tintinnabuli-stijl. De melodische vioolpartij beweegt zich diatonisch in stapsgewijze bewegingen, terwijl de piano voortdurend een arpeggio vormt met de tonische drieklank. Het stuk is geschreven in een 6/4-maat en de toonsoort is F majeur. Het geheel beweegt zich voort in een langzaam en meditatief tempo. Spiegel im Spiegel is een voorbeeld van minimalistische muziek.

Hoewel Spiegel im Spiegel oorspronkelijk voor viool en piano geschreven is, wordt de viool vaak vervangen door een cello of altviool. Ook zijn er versies met contrabas, klarinet, hoorn, fluit, fagot, harp en percussie.

De titel van het stuk komt uit het Duits en betekent letterlijk “spiegel (s) in de spiegel”. Het Duitse woord Spiegel kan zowel op het enkelvoud als het meervoud slaan. De titel verwijst naar het oneindige beeld wat ontstaat wanneer men kijkt in twee tegenover elkaar opgestelde spiegels.

Het stuk is gebruikt als filmmuziek in onder andere:

• Wit (2002)
• Gerry (2002)
• Heaven (2002)
• Touching the Void (2003)
• Elegy (2008)
• Gravity (2013)
• About time (2013)
• BBC-documentaire The Century of the Self (2002)
• BBC-documentaire Auschwitz: Inside the nazi State (2005)
• BBC-documentaire The Secret Life of Chaos (2010)

Johannes Brahms’ vioolconcert in D, Op. 77 is één van de bekendste vioolconcerten.

Brahms begon in de zomer van 1878 aan dit concert in Pörtschach, waar hij de drukproeven van de (verwante) 2^e symfonie in D corrigeerde. Het was een eerbetoon aan een vriendschap van vele jaren met Joseph Joachim. Brahms vroeg adviezen tijdens het componeren aan Joachim, die hij vervolgens nogal eens in de wind sloeg. De finale zou een zigeunerrondo worden, wat moet gezien worden als een compliment aan Joachim, die niet alleen Hongaar was maar ook een “Hongaars” vioolconcert had geschreven. Het concert is ook opgedragen aan Joachim. Zowel tijdens de première, maar ook op vele concertreizen is het concert door Joseph Joachim op viool met Brahms als dirigent uitgevoerd.

Het vioolconcert bestaat uit :

1. Allegro non troppo (D majeur)
2. Adagio (F majeur)
3. Allegro giocoso, ma non troppo vivace – Poco più presto (D majeur)

Wenen

De oorspronkelijke opzet was die van een symfonie: vier delen in plaats van drie. Uiteindelijk verving Brahms de middendelen toch door een Adagio.

Allegro non troppo: In de uitgebreide orkestinleiding klinkt eerst het lyrische en zangerige hoofdthema, gevolgd door het energiek springende neventhema ter inleiding van de viool, die quasi-improviserend het hoofdthema omspeelt. Na de – niet door Brahms uitgeschreven – cadens volgt een kort coda.

Adagio: Begint met een innige melodie voor de hobo. De viool valt laat in met vele expressieve variaties, die heftiger worden in het middendeel.

Allegro giocoso, ma non troppo vivace – Poco più presto: Een temperamentvol rondo met Hongaarse trekken, waarbij de viool direct met het vurige hoofdthema inzet. Twee wat meer ingehouden lyrische tussengedeelten leiden elk steeds tot triomfantelijke passages rond het hoofdthema. In de coda wordt het thema met veel effect van andere ritmes voorzien.

Het Pianoconcert in a mineur, op. 54 (ook bekend als Fantasie in a klein), is een beroemd romantisch pianoconcert van Robert Schumann, voltooid in 1845.

Schumann heeft – voordat dit concert ontstond – diverse pogingen gedaan een pianoconcert te componeren. In 1828 startte hij een concert in Es majeur, van 1829 tot 1831 werkte hij aan een concert in F majeur en in 1839 schreef hij een eerste deel van een concert in d mineur. Geen van deze werken werden door hem voltooid.

In 1841 schreef Schumann een Fantasie voor piano en orkest. Zijn vrouw Clara spoorde hem aan hier een volwaardig concert van te maken. In 1845 voegde hij er een intermezzo en finale aan toe om het werk af te ronden. het werd het enige pianoconcert dat Schumann voltooide.

Het concert ging in première in Leipzig op 1 januari 1846, waarbij Clara soleerde en Ferdinand Hiler (aan wie het werk was opgedragen) dirigeerde.

Dit concert heeft waarschijnlijk model gestaan voor het pianoconcert in a mineur dat Edvard Grieg schreef. Griegs concert begint net als Schumanns concert met een enkel krachtig akkoord, waarna de pianist gelijk invalt met een sterk en dalend motief.

Graf Clara en Robert Schumann in Bonn

Na voltooiing van dit concert schreef Schumann twee andere werken voor piano en orkest: Introductie & Allegro Appassionato in G majeur (Op. 92), en Introductie & Allegro Concertante in d mineur (Op. 134).

Het concert kent de volgende instrumentatie: 2 fluiten, 2 hobo’s, 2 klarinetten, 2 fagotten, 2 hoorns, 2 trompetten, pauken, strijkers en piano.

Het werk bestaat uit drie delen, waarvan deel 2 en 3 zonder onderbreking in elkaar overgaan:

1. Allegro affettuoso (a mineur)
2. Intermezzo: Andantino grazioso (F majeur)
3. Allegro vivace (A majeur)