Goede Vrienden,
Eeuwenlang bracht het Kerstfeest de grootste feeststemming in de gezinnen en in heel de maatschappij met originele kerstversieringen en flikkerende lichtjes, kerstliederen uit alle landen, aangrijpende verhalen en gedichten rond de kerstboom met kerststal. Ze gaven aan het private en openbare leven een ongekende diepte en drukten de onuitroeibare hunkering uit van de mensheid naar verlossing en vrede.
Al is de nood aan vrede en heil in onze wereld groter dan ooit, de kerststemming in de samenleving is nu sterk verminderd. Ook bij christenen is niet alleen de kerstsfeer maar tevens het besef van het unieke kerstgebeuren zelf aan het verdwijnen.
Met het fris en helder geloof van een bekeerling en de beeldrijke taal van een groot schrijver heeft de Engelse letterkundige Gilbert Keith Chesterton (1874-1936) het goddelijk mirakelspel van Kerstmis in al zijn grootheid opnieuw doen herleven. Zijn boek “De eeuwige mens” toont eerst: “De mens in het hol”. Vervolgens legt hij uit hoe ook God een holbewoner werd: “God in de grot”.
In Bethlehem hebben de uitersten elkaar ontmoet. Een hulpeloos Kind met onbeperkte macht werd daar geboren. En dit gebeurde niet op het wereldtoneel maar geschiedde als het ware “onder de wereld”. Het eerste bedrijf van het goddelijk treurspel vond plaats op een niet verhoogd en niet verlicht podium, waarvan zelfs het gordijn was neergelaten. “In het geheim van Bethlehem was het de hemel die zich onder de aarde bevond”. En deze “revolutie” werd ontdekt door gewone mensen uit het volk, zoals de herders: “…omdat hun geest het minst was besmet en verkild door de spitsvondigheden van de filosofieën en het bederf van de overbeschaving”. Ja, deze herders hadden hun Herder ontdekt. De plaats waar zij Hem vonden was geen campus van een universiteit of een academie maar “een plaats waar dromen waarheid werden”. In de verschillende landen worden de herders voorgesteld met de kleding, en in de omgeving van de plaatselijke bevolking. Denk maar aan de grote Vlaamse dichter en schrijver Felix Timmermans (+ 1947) en zijn “Kindeken Jezus in Vlaanderen”, dat toen in zovele parochies als kerstspel werd opgevoerd.
Nvdr: een Vlaamse opvoering hebben we niet gevonden, wel de vertellingen hieronder, uit Duitsland en Nederland. Het Duitse “hoorspel” is een aanrader voor bewonderaars van de taal van Goethe. Ook de Duitse taal wordt vandaag immers besmet met de “mondialisering” en een gebrek voor eigen fierheid. De volledige Nederlandse tekst van Felix Timmermans kan u via dit bruggetje lezen.
En de meesten van ons beseffen wel “hoe waar deze dwaling is”, hoe wijs, christelijk en katholiek. Bovendien komt hier ook het beste van de mensheid samen. Met de wijsgeren uit oosterse landen, “gekroond met de majesteit van koningen en bekleed met de geheimzinnigheid van wichelaars”: de wijsheid komt naar haar bron. Het hadden Confucius, Pythagoras, Aristoteles of Plato kunnen zijn. Ze vertegenwoordigen het zoeken van de oude leer naar de diepste waarheid, naar God. Boeddha zou “uit zijn onpersoonlijk paradijs gekomen zijn” om een Persoon te aanbidden en Confucius “zou de tempels, waar hij zijn voorvaderen vereerde, verlaten om te komen knielen voor een Kind”. En het is dit Kind dat de heidense deugden en heidense overtuigingen aantrekt, want “de kerk bevat wat de wereld niet bevat”.
Moderne pogingen van syncretisme brengen vele geesten in vervoering. Theosofen willen een parlement van godsdiensten samenroepen en bouwen een pantheon voor de hereniging van alle volken. Moslims, hindoes, boeddhisten, tolstojaanse vredesapostelen, troubadours zoals Franciscus, Calvinisten en Quakers… allen samen in één wereldgodsdienst. Helaas, “ze kunnen nooit iets groters maken dan het Credo”, zonder dat ze het verminken. Ze verwijderden namelijk altijd iets wezenlijks uit het kerstgebeuren en het was niet iets goddelijks maar meestal iets menselijks: de Moeder, de herberg, de herders, de wijzen of de soldaten van koning Herodes. Hun pantheon diende slechts voor een club van waanwijzen. De christenen weigerden resoluut Jezus Christus in dezelfde rij te plaatsen en “dat was het keerpunt van de geschiedenis”, want hierdoor werd belet dat de wereld zou sterven “aan de breedheid van opvatting en aan de verbroedering van alle godsdiensten”. Onbeperkte tolerantie leidt immers naar de grootste dictatuur. De katholieke geloofsbelijdenis is veel meer dan wijsbegeerte. Ze is, zoals geen enkele andere godsdienst katholiek, nl. universeel, voor alle mensen van alle tijden. De herders vertegenwoordigen het joodse volk, de wijzen alle andere volken. Samen vormen ze de twee-eenheid van de Kerk van Jezus Christus.
Kerstmis is echter niet alleen zalige vreugde, zoals “een brahmaanse vredesconferentie” of een “Scandinavisch winterfeest”. Het is feestvreugde in een loopgraaf. Het klokkengelui van middernacht heeft iets van de klank van zware kanonnen van een pas gewonnen veldslag. De mystieke figuren in het mirakelspel zijn de Moeder en de engelen, maar er is ook de dreiging van Herodes, die een oproep is tot voortdurende waakzaamheid. Kerst Iconen drukken dit uit doordat de kribbe al de vorm van een doodskist heeft. Het hoogste en meest waardevolle kan slechts verkregen worden “vanuit de diepte vanuit strijd”.
Toen Christus geboren werd, nam de Olympus, de woonplaats van Zeus, nog steeds de plaats van de hemel in. ”De wijsbegeerte zat nog op haar verheven gestoelte en zelfs op de tronen van de koningen, toen Christus geboren werd in de grot en het christendom in de catacomben”.
We mogen de optimisten de beschaving niet laten verwisselen met weldoend comfort. Herodes blijft op post als de blijvende bedreiging voor de strijdende Kerk. En de grot is niet alleen de plaats van Jezus’ geboorte maar ook van zijn dode lichaam. Het katholieke kerstgebeuren bevat volgens Chesterton drie verschillende en tegengestelde elementen, die alleen maar in de Kerstnacht tot eenheid gemaakt kunnen worden. Er is vooreerst het instinctmatige, onuitroeibare menselijke verlangen naar een hemel als naar een vaderhuis. Zovele dichters en scheppers van mythen doorheen de eeuwen beschreven een sprookjesland als hun verlangen naar een heiligdom van een god of naar een verblijf voor gelukzaligen. Het tweede element is een wereldbeschouwing die alle filosofieën ver overtreft en zich richt tot alle soorten mensen in alle mogelijke gemoedsgesteltenissen. Ze is tegelijk veelzijdig, gevoelig en veelomvattend. Ze beschouwt de wereld, niet door één enkel venster zoals de oude stoïcijn of de moderne agnosticus maar door honderd vensters tegelijk. Het derde element is de uitdaging voor de strijd. Het christendom spreidt zijn armen wijd open voor iedere goede gedachte en elk waardig initiatief maar zet zich schrap en bekleedt zich met “een ondoordringbaar harnas voor iedere vorm van dwaling”. Kortom, het kerstgebeuren is tegelijk “algemeen en énig”. Geen andere geboorte van een god of van een godsdienst stichter lijkt in de verste verte op de Kerstnacht. Wie dit ontdekt, weet zich gedwongen “een beter mens” te worden. Alles wat in ons voorbijgaande vertedering is, wordt dan “een eeuwige ontroering”. (Volgende week over de Kerk die telkens sterft en verrijst).
P. Daniël, Mar Yakub, Qâra, Syrië, 30.12.22
Nvdr: Beelden uit Mar Yakub, kersttijd 2011:
Flitsen
De aangekondigde inwijding van het grootste Christusbeeld in Saidnaya is uiteindelijk om een ons onbekende reden uitgesteld.
De 23e ’s avonds vierden we creatief en ludiek de verjaardag van moeder Agnes-Mariam samen met de verjaardag van een moeder van een van de christelijke gezinnen die nauw met ons verbonden zijn.
Lees verder
